Een supermarkt is vaak onderwerp van een rechtszaak. Niet alleen omwonenden maar ook concurrenten zijn soms kritisch over de komst van een nieuwe supermarkt. Aangezien ik als advocaat regelmatig bij een rechtszaak over een supermarkt betrokken ben, geef ik een overzicht van een aantal juridische aspecten bij vestiging van een supermarkt.

Ruimtelijke onderbouwing voor supermarkt

Er moet uit economisch oogpunt ook ruimte zijn voor een supermarkt. Dat moet aangetoond worden bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor de supermarkt. Daartoe wordt doorgaan een (distributie planologisch onderzoek (DPO) voor gedaan. Daar moet dan uit blijken dat het bestaande voorzieningenniveau van winkels door de nieuwe supermarkt niet wordt aangetast. In zaak nr. 201303469/1/R3 is bepaald dat bij de beoordeling of sprake is van een actuele regionale behoefte, de behoefte te worden afgewogen tegen het bestaande aanbod. Voor detailhandel betekent dit dat wordt gemotiveerd dat rekening is gehouden met het voorkomen van winkelleegstand. Zo werd een besluit over een nieuwe supermarkt in Urk om die reden vernietigd door de Raad van State.
Als bijvoorbeeld (zaak Lidl Maassluis ECLI:NL:RVS:2017:2850); de rechter stelt vast dat “de voorziene modernisering en uitbreiding van de Lidl een kwalitatieve versterking van de detailhandelsstructuur oplevert en een positief effect heeft op de consumentenverzorging in de regio zonder dat hiermee afbreuk wordt gedaan aan overige buurtwinkelcentra, zodat de modernisering en uitbreiding van de Lidl per saldo bijdragen aan een duurzame detailhandelsstructuur met gezonde buurtwinkelcentra.”

Leegstand door komst supermarkt mag niet: toetsing aan ‘de Ladder’ (art. 3.1.6 Bro)

Als de vestiging van een nieuwe supermarkt leidt tot nieuwe stedelijke ontwikkeling dan moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:
1) er wordt beschreven dat de ontwikkeling voorziet in een actuele regionale behoefte;
2) als sprake is van een actuele regionale behoefte, dan moet gemotiveerd worden of die behoefte binnen het bestaand stedelijk gebied van de betreffende regio kan worden voorzien door benutting van beschikbare gronden door herstructurering, transformatie of anderszins, en;
3) als de supermarkt niet past binnen het bestaand stedelijk gebied van de regio, moet worden gemotiveerd hoe wordt voorzien in die behoefte op locaties die, gebruikmakend van verschillende middelen van vervoer, passend ontsloten zijn of als zodanig worden ontwikkeld.”
Art. 3.1.6, tweede lid, van het Bro strekt tot bevordering van zorgvuldig ruimtegebruik, waaronder het voorkomen van onnodig ruimtebeslag, en het voorkomen van onaanvaardbare leegstand. Relevante leegstand als gevolg van een nieuwe supermarkt zou zich voor kunnen doen bij leegstand als gevolg van de nieuwe supermarkt ontwikkeling in de omgeving van het bij de concurrent in gebruik zijnde bedrijfspand.

Afstand supermarkt tot woningen

Vaak wordt voor de afstand van de supermarkt tot woningen  aansluiting heeft gezocht bij de brochure “Bedrijven en milieuzonering” van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten van 2009 (de VNG-brochure). In de VNG-brochure wordt voor supermarkten een indicatieve richtafstand van 10 meter aanbevolen. Met die afstand dient bij de planvorming rekening gehouden te worden.

Welstandsadvies over komst supermarkt

Het bouwplan voor een supermarkt moet voldoen aan de redelijke eisen van welstand. Een welstandscommissie zal in de meeste gemeente een welstandsadvies over het bouwplan voor de supermarkt moeten geven. Ik vraag als advocaat vaak contra-expertise als er twijfels zijn over de juistheid van het welstandsadvies. Mijn ervaring is dat het welstandsadvies nogal subjectief is en afhankelijk van de personen in de welstandcommissie. De gemeente mag van een negatief welstandsoordeel afwijken op grond van overwegingen van algemeen belang, zoals economische of maatschappelijke belangen, maar ook op overwegingen die niet zien op het algemeen belang, zoals individuele omstandigheden die de aanvrager betreffen.

Geluidsoverlast supermarkt

In de PIEK wetgeving geregeld dat buiten het tijdslot van 07.00 tot 19.00 uur minder geluid geproduceerd mag worden bij het bevoorradingsproces van onder andere supermarkten. Buurtbewoners hebben vaak geluidsoverlast, terwijl winkels vaak wel beschikken over door de gemeente afgegeven lokale vergunningen. Omwonenden van een supermarkt vrezen vaak terecht na de uitbreiding of vestiging  van de supermarkt onaanvaardbare geluidoverlast te zullen ondervinden. Overigens kan ook sprake zijn van  trillings-, licht-, geur- en stofoverlast als gevolg van de voorziene detailhandel. Vaak wordt naar voren gebracht dat de bevoorrading van de supermarkt aan de kant van een woning zal plaatsvinden, dat er op het dak van de supermarkt koelinstallaties zullen worden aangebracht , en ook het gerinkel van winkelkarretjes die tegenwoordig buiten zijn opgesteld veroorzaakt geluidsoverlast. Alle geluidsbronnen dienen meegenomen te worden bij een akoestisch onderzoek dat bij de aanvraag tot vergunning door de supermarkt betrokken dient te worden.

Bevoorrading supermarkt met vrachtwagens

Bevoorrading van een supermarkt  dient bij voorkeur binnen te geschieden. Bij nieuwbouw kan dat ook gerealiseerd worden. De gemeente kan in het  bestemmingsplan bepalen dat  de bevoorrading van de supermarkt inpandig moet plaatsvinden. Ook in de omgevingsvergunning kan dat bepaald zijn. Daarnaast dienen stillere koelmotoren, fluistertrucks,  geluidsarme losmiddelen, vloer- en wandisolatie e.d. de overlast aan laden en lossen bij de supermarkt zo veel mogelijk te beperken.

Parkeernormen en verkeer bij supermarkt

Er gelden parkeernormen die gelden voor een bepaald type supermarkt. Voor de onderbouwing van het bouwplan voor de supermarkt dient een parkeer- en verkeeronderzoek gedaan te worden met de CROW-normen als uitgangspunt. Voor een discountsupermarkt zijn de normen anders dan een fullservice supermarkt. Parkeernormen zijn overigens iets anders dan parkeercijfers. De gemeenteraad dient in het kader van de vaststelling van een bestemmingsplan t.b.v. een supermarkt te beoordelen of zich reeds een parkeertekort voordoet en in hoeverre door het plan mogelijk gemaakte nieuwe ontwikkelingen zich daartoe verhouden. Bij het bepalen van het aantal benodigde parkeerplaatsen dient de raad uit te gaan van een representatieve invulling van hetgeen ingevolge het plan maximaal mogelijk is. Het besluit voor een supermarkt in Naaldwijk ging bij de Raad van State onderuit wegens onvoldoende parkeervoorzieningen bij de supermarktlocatie.

Concurrent supermarkt mag ook bezwaar maken

Teveel supermarkten kan leiden tot leegstand. Daar hebben bestaande supermarkten ook last van. Door beroep Plus supermarkt heeft de Raad van State bijvoorbeeld de vergunning voor een Aldi supermarkt vernietigd. Ook een concurrent werkzaam is in hetzelfde marktsegment als een nieuwe supermarkt, kan dus in een beroepsprocedure bezwaarmaken tegen andere kwesties dan  haar concurrentiebelang. Dit heeft te maken met het relativiteitsvereiste: de bestuursrechter mag een besluit niet vernietigen wegens schending van een rechtsregel die kennelijk niet strekt tot bescherming van het belang van de appellant. Omwonenden zijn altijd belanghebbenden en kunnen een zienswijze tegen een plan voor een supermarkt indien en tegen de vergunning voor een supermarkt of een besluit waarin een bestemmingsplan wordt vastgesteld.