Voortdurend proberen handhavers binnen te komen in woningen. In Amsterdam vooral om toeristen op te sporen die via Airbnb gehuurd hebben. Van geen kwaad bewust laten toeristen handhavers binnen en geven antwoorden op vragen waarvan ze de strekking niet begrijpen. Kan de gemeente dat zo maar doen? Mag een ambtenaar zo maar je woning in? Moet ik een handhaver van de gemeente toelaten in mijn woning? Het antwoord is nee, zonder toestemming van de bewoner mag dat niet tenzij de ambtenaar een last tot binnentreding heeft voor het adres waar het omgaat. Binnentreden in een woning is aan zeer strenge eisen onderworpen. Dat blijkt wel uit deze rechtszaak bij de Raad van State over binnentreden van een woning.

Onderzoek in woning wegens vermoeden overtreding

De Raad van State heeft in een uitspraak over binnentreden van een woning van 23 april 2014, ECLI:NL:RVS:2014:1412 al bepaald dat het binnentreden van een woning tegen de wil van de bewoners een zeer ingrijpend middel is dat alleen kan worden ingezet indien het vermoeden van een illegale situatie voldoende serieus is en het voor de bevestiging van dit vermoeden redelijkerwijs noodzakelijk is dat toegang wordt verkregen tot die woning omdat geen minder ingrijpende middelen aanwezig zijn. Toezichthouders zijn bevoegd tot controle in een woning, zoals bepaalde in artikel 5:15 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In het eerste lid daarvan is  bepaald: een toezichthouder is bevoegd, met medeneming van de benodigde apparatuur, elke plaats te betreden met uitzondering van een woning zonder toestemming van de bewoner. In dat geval is een schriftelijke een last (machtiging) tot binnentreding van de burgemeester voor het specifiek adres nodig (dus geen algemene last om in de hel gemeente te mogen binnentreden in woningen).
Let wel: binnentreden is niet het doorzoeken van de woning. De handhaver mag dus geen kasten of lades opentrekken, dat is onrechtmatig. In een procedure moet dat tot uitsluiting van het aldus verkregen bewijs leiden.

Dwangsom wegens overtreding bestemmingsplan

Er was in deze zaak al een last onder dwangsom door de gemeente opgelegd, wegens het in strijd met het ter plaatse geldende bestemmingsplan plaatsen en gebruiken van een woonwagen zonder omgevingsvergunning, de plaatsing van een muurtje met hekwerk en de opslag van materialen op gronden met de bestemming “Verkeer” en de plaatsing van een volière. De machtiging tot binnentreden is de machtiging afgegeven om te controleren welke overtredingen nog niet ongedaan zijn gemaakt. Ter zitting heeft de burgemeester toegelicht dat het binnentreden noodzakelijk was vanwege het gebruik van één van de woonwagens.

Huiszoeking gemeente zonder gegrond vermoeden voor overtreding

Van een vermoeden van een illegale situatie op grond van dit artikel 1b Woningwet is niet gebleken. Verder zijn de onder overtredingen reeds vastgesteld in het kader van een eerder besluit: de lasten onder dwangsom. Kennelijk was het daarvoor niet noodzakelijk om binnen te treden, zodat het naar het oordeel van de Raad van State evenmin noodzakelijk was om binnen te treden voor de controle of aan de last onder dwangsom was voldaan. Binnentreden van een woning mag dus niet zomaar gedaan worden om te controleren of van een sanctie van de gemeente is voldaan. Het maakt dan niet uit of het om een woonwagen of een woning gaat. In geval van illegale verhuur aan toeristen dient er dus ook een serieuze verdenking te zijn om een woning zonder toestemming van de bewoner te betreden met een last van de burgemeester.

Geen grond voor inval in woning

Uit de besluiten van 29 september 2016 en 18 juli 2017 blijkt niet dat ten tijde van het verlenen van de machtiging tot binnentreden een vermoeden van een illegale situatie bestond voor de bevestiging waarvan binnentreden noodzakelijk was. In de machtiging staat tevens dat deze is afgegeven voor het geval dat er aanwijzingen zijn dat er andere illegale praktijken zijn waarvoor binnentreden noodzakelijk is. Deze formulering is dermate ruim dat daaruit niet een noodzaak tot binnentreden tegen de wil van de bewoner kan worden afgeleid. Bovendien is van dergelijke aanwijzingen niet gebleken. Naar het oordeel van de Raad van State is onvoldoende vast komen te staan dat een ingrijpend middel zoals het binnentreden van de woning noodzakelijk was om het vermoeden van een illegale situatie bevestigd te krijgen.

Regels voor binnentreden woning of erf

Artikel 12 lid 1 Grondwet luidt: “Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens de wet zijn aangewezen.”
Artikel 3 lid 2, van de Algemene wet op het binnentreden (Awbi) luidt: “Voor zover de wet niet anders bepaalt, is de burgemeester bevoegd tot het geven van een machtiging tot binnentreden in een woning gelegen binnen zijn gemeente voor andere doeleinden dan strafvordering.”
Artikel 3 lid 2 Awbi luidt: “Degene die bevoegd is een machtiging te geven, gaat daartoe slechts over, indien het doel waartoe wordt binnengetreden het binnentreden zonder toestemming van de bewoner redelijkerwijs vereist.”
Artikel 5:15 Awb lid 1: “Een toezichthouder is bevoegd, met medeneming van de benodigde apparatuur, elke plaats te betreden met uitzondering van een woning zonder toestemming van de bewoner.

Regels bouw en gebruik woning

Artikel 1b lid 1 Woningwet, luidt: “Tenzij een omgevingsvergunning voor het bouwen van een bouwwerk het uitdrukkelijk toestaat, is het verboden een bouwwerk te bouwen, voor zover daarbij niet wordt voldaan aan de op dat bouwen van toepassing zijnde voorschriften, bedoeld in artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel a, tweede lid, aanhef en onderdeel d, derde en vierde lid.”
Artikel 1b lid 3 Woningwet luidt: “Het is verboden een bouwwerk, open erf of terrein in gebruik te nemen, te gebruiken of te laten gebruiken, anders dan in overeenstemming met de op die ingebruikneming of dat gebruik van toepassing zijnde voorschriften, bedoeld in artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel c, tweede lid, aanhef en onderdeel b, derde en vierde lid.”

Onzorgvuldige inval woning

Regelmatig gaan besluiten bij handhaving onderuit omdat handhavers onzorgvuldig is geweest. Bijvoorbeeld bij het binnentreden van een woning en nietsvermoedende aanwezigen vragen te stellen. De eigenaar of verhuurder wordt daar vervolgens mee geconfronteerd en wordt aldus gedwongen tegen de de aldus verkregen  “informatie” verweer te voeren. Nog een voorbeeld van intimidatie bij binnentreden woning. Het rapport van de handhavers in een zaak die ik behandel vermeld:

“Ik vertel de man in Engels dat wij van de gemeente, afdeling Wonen, zijn en dat wij onderzoek doen naar het gebruik de woning en of de wet- en regelgeving van de Huisvestingswet wordt nageleefd. Ik vraag hem of hij wilt meewerken aan ons onderzoek en of wij binnen mogen komen. De man knikt en vraagt ons binnen te komen. Wij volgen de man de woning in.”

Bovenstaande passage doet vermoeden dat de toeristen het prima vonden dat de toezichthouders binnen kwamen en dat zij daarvoor tevens vrijwillig toestemming hebben verleend. Echter, de ervaring van de toeristen was heel anders.

De toeristen hebben pertinent geen toestemming verleend en vroegen naar hun rechten, waarop de toezichthouders dreigend reageerden door op intimiderende wijze te zeggen dat ze hen zouden meenemen naar het politiebureau of de politie erbij te halen. De toezichthouders hadden de weigering alstoen moeten accepteren. Dat is niet gebeurd. Zij hebben vervolgens met dreigementen de woning betreden zonder dat daartoe door de aanwezige bewoners toestemming is verleend. De toeristen voelden zich bedreigd en geïntimideerd, en hebben vervolgens onder deze dreiging zich niet verzet tegen het ongewenst binnentreden van de toezichthouders. Derhalve is de woning binnengetreden zonder toestemming van de bewoner. Aldus verkregen bewijs is onrechtmatig verkregen en kan niet dienen tot bewijs van een overtreding.