Wat niet legaal is kan door de overheid gelegaliseerd worden. Legalisatie van een (illegale) situatie gebeurt door middel van een besluit. Legaliseren wordt uiteindelijk door de rechter beoordeelt op rechtmatigheid.

Legaliseren illegale situatie

Soms vindt legalisering plaats terwijl er geen goede grond voor is, maar de overheid de situatie niet wil veranderen. Vaak zullen omwonenden dat niet accepteren. Dat kan weer leiden tot een procedure.

Indien een situatie of een besluit onrechtmatig is geweest, dan kan er inderdaad legalisatie plaatsvinden. Ook een gedoogsituatie kan door legaliseren rechtmatig worden. Ook na vernietiging door de rechter van een eerder besluit. Indien het besluit tot legalisatiehandeling bij de rechter stand houdt, dan is de onrechtmatige toestand opgeheven. Alleen over de periode dat er een onrechtmatige situatie is geweest en aantoonbare schade is geleden door het onrechtmatig overheidshandelen dan zou daar schadevergoeding voor gevorderd worden bij de rechter. Er moet een direct verband bestaan tussen de schade en het onrechtmatige besluit (causaal verband).

Legaliseren gemeente door besluit

Een onrechtmatige situatie kan mogelijk beëindigd worden door een nieuw besluit dat wel rechtmatig is; dat heet dus legaliseren. Tegen dat besluit staat weer de mogelijkheid van bezwaar en beroep open. De rechter mag niet op de stoel van het bestuursorgaan mag zitten maar toetst marginaal of de gemeente “in redelijkheid tot een besluit kan komen”. De rechter controleert ook of de procedure correct is gevolgd en de relevante regelgeving in is acht is genomen. De rechter heeft dus het laatste oordeel of legalisatie terecht is.

Illegale situatie opheffen – gedogen – gedoogsituatie

Eerst moet vastgesteld worden door de rechter of er daadwerkelijk sprake is van een onrechtmatig besluit. Als er een onhoudbare situatie is ontstaan kan een belanghebbende in kort geding een voorlopige voorziening vorderen tegen het besluit bij de bestuursrechter. Bijvoorbeeld schorsing van het besluit of een tijdelijke maatregel.  Of de gemeente anderszins onrechtmatig heeft gehandeld of onrechtmatig iets heeft gedoogd is ter beoordeling van een rechter. Eerst indien een rechter vaststelt dat het besluit of een (illegale) situatie geen stand kan houden en wordt vernietigd dan is sprake van een onrechtmatige daad van de overheid. Vraag een advocaat bestuursrecht vrijblijvend om advies.

Schadevergoeding wegens vernietigd besluit

Alleen indien een rechter een besluit van de overheid heeft vernietigd (en verder daar geen hoger beroep tegen open staat) dan wordt het  (vernietigde) besluit onrechtmatig geacht. De schade die een rechtstreeks gevolg is van dit onrechtmatige besluit, kan van het bestuursorgaan, dat verantwoordelijk is voor het foute besluit, gevorderd worden.  Dat kan zowel in een civiele als in een bestuursrechtelijke procedure vastgesteld worden. Op basis van een onrechtmatig besluit kan bij de bestuursrechter de schade tot maximaal € 25.000,– gevorderd worden. Voor hogere bedragen dient een procedure bij de civiele rechter gestart te worden.